Zan dili

Zan Zan dilleri
Coğrafi dağılım	Güney Kafkasya, Anadolu
Sınıflandırma	Kartveli dilleri Karto-Zan Zan
Alt bölümler	Megrelce Lazca
Zan dillerinin coğrafi dağılımı

Zan dili, Güney Kafkas dilleri içinde yer alan Lazca ile Megrelcenin kaynaklandığı kabul edilen bir dildir. Dilbilimciler, eskiden antik Kolhis dili olarak da bilinen Zan dilinin zaman içinde ikiye ayrıldığını düşünmektedir. Gürcüce ve Svanca, Güney Kafkas dillerine dahil olan diğer dillerdir.

Yayılımı

Bu dil, Gürcistan'ın Megrelya bölgesi, Abkhazya'nın Gali Rayon'u ve Acaristan'ın Batum kentleriyle; Laz nüfusun yaşadığı ilçe ve köylerde konuşulur. Toplam konuşan sayısı 800.000 civarındadır.

Tarihçe

Gürcüce, Megrelce, Lazca ve Svanca Kafkas dil grubu içerisinde değerlendirilmektedir. Ancak Kuzey Kafkas dilleri ile bu dört dilin akrabalığı kesin oranda ispat edilemediğinden Güney Kafkas dilleri ya da bilinen diğer adıyla Kartveli dilleri'nin izole bir dil ailesi olduğu söylenmektedir. Nicholas Marr tarafından ilk kez mukayese edilen dil daha sonra George Hewitt, Georges Dumézil, Arnold Chikobava ve Gôichi Kojima tarafından da çalışma konusu yapılmış, bazı kitaplar yayımlanmıştır. Megrelce ve Lazca konuşanlar arasında %70-80 arasında karşılıklı anlaşma söz konusudur. Dilbilimcilere göre Kolhis'in yıkılmasından sonra bu ortak dil ilk ayrışma evresine girmiş oldu. Ancak asıl ayrışmalar, Lazika'nın Rioni Havzası'ndaki güney kesiminin 5. ve 6. yüzyıllardaki Bizans-Pers savaşları nedeniyle Megrel - Laz nüfusunun kayda değer bir kısmının ölmesiyle başladı. Bu bölge nüfustan arınmış bir yer hâline geldi. Bu yüzden Emevi Arap istilâlarından etkilenen Gürcüler, Kartli'den kitlesel olarak göç ederek süreç içinde bu bölgeye yerleştiler. Böylece günümüzde Müslümanları Laz, Hristiyanları ise Megrel olarak adlandırılan Megrel - Lazlar arasında, Gürcüler'den oluşan ve yine günümüzde Guria ve Acara Özerk Cumhuriyeti olarak bilinen tampon bölgeler oluştu. Bundan sonra da Kolhis halkı ikiye bölünmüş oldu ve Osmanlı hâkimiyetiyle dinin de etkisiyle Lazca ve Megrelce arasında kesin dilbilimsel ayrılıklar yaşandı. Ancak bu farklılıklar anlaşmaya engel olup, iki dil arasında diyalog kurulmasına mâni olacak kadar keskin değildir.

Güney Kafkas dilleri

Aşağıdaki tabloda Laz ve Megrel dillerine yani Zan diline ait bazı kelime örnekleri verilmiştir:

Türkçe	Lazca	Megrelce
Haber	Ambari	ამბე (ambe)
Yeni	Ağani	ახალი (ah'ali)
İhtiyar	Badi	ბადიდი (badidi)
Süt	Mja	ბჟა (bja)
Dut	Bjoli	ბჟოლა (bjola)
Erkek Kardeş	Cuma	ჯიმა (cima)
Pazar	Mjaçxa	ჟაშხა (jaşh'a)
Tavuk	Kotume	ქოთომი (kotomi)
Geldik	Komoptit	ქუმოფრთით (kumoprtit)
Saymak	Ǩoroʒxu	კოროცხუა (k'orotsh'ua)
Aile	Ocaği	ოჯახი (ocah'i)
Sekiz	Ovro	რუო (ruo)
Megrelya	Omargale	სამარგალო (Samargalo)
Kar	Mtfi	თინუ (tinu)
Güvercin	Ťoroci	ტორონჯი (t'oronci)
Kalpsiz	Uguroni	უგურე (ugure)
Önce	Ǯoxle	წოხოლე (tzoh'ole)